Όχι, οι προσδοκίες δεν λειτουργούν σαν από μόνες τους με τρόπο μαγικό. Φαίνεται όμως ότι όποιος αντιμετωπίζει τη ζωή με αισιοδοξία, αυτοπεποίθηση και επιμονή καταφέρνει να επιτύχει τους στόχους του πιο εύκολα από ό,τι εκείνος που βολεύεται σε μια αρνητική ή παθητική στάση. Αυτό είναι ένα σοβαρό και ζωτικό δίδαγμα για κάθε δρομέα, όλους τους αθλητές αλλά και τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά.
Το έτος 1963, ο ψυχολόγος Robert Rosenthal δημοσίευσε ένα άρθρο στο περιοδικό American Scientist όπου εξηγούσε πώς οι προσδοκίες των ερευνητών μπορούσαν να επηρεάσουν τα αποτελέσματα των πειραμάτων τους. Σε αυτό το άρθρο είχε επίσης επισημανθεί ότι τέτοιου είδους αυτοεκπληρούμενες προφητείες μπορούν να αναπτύξουν δυναμικές σε σχολεία, όπου οι προσδοκίες που έχουν οι εκπαιδευτικοί για τους μαθητές τους θα ήταν ικανές να επηρεάσουν τις ακαδημαϊκές τους επιδόσεις. Διαβάζοντάς το αυτό, η Lenore Jacobson, Διευθύντρια ενός δημόσιου σχολείου στην Καλιφόρνια, ήρθε σε επαφή με τον Ψυχολόγο και λίγα χρόνια αργότερα οι δύο τους θα υπέγραφαν μια από τις πιο σημαντικές ψυχολογικές μελέτες της δεκαετίας, με τίτλο"Πυγμαλίων στην τάξη", κάτι που έχει αναπαραχθεί πολλές φορές με παρόμοια αποτελέσματα.
Έχοντας τον μύθο του Πυγμαλίωνα υπόψιν, ο Rosenthal και η Jacobson αποφάσισαν να προσπαθήσουν να αναλύσουν το πώς οι προσδοκίες των εκπαιδευτικών θα μπορούσαν να επηρεάσουν τους μαθητές τους. Για να γίνει αυτό πήραν 320 μαθητές από έξι διαφορετικές τάξεις σχολείου της Καλιφόρνια, στους οποίους έθεσαν ένα τεστ νοημοσύνης. Μόλις είδαν ότι δεν υπήρχαν σημαντικές διαφορές ανάμεσά τους, επέλεξαν τυχαία 65 μαθητές, την ώρα που στους αντίστοιχους καθηγητές τους μοίρασαν ψευδή αποτελέσματα του τεστ ευφυίας: τους είπαν δηλαδή ότι τα 65 αυτά παιδιά είχαν επιτύχει καταπληκτικά αποτελέσματα στο συγκεκριμένο τεστ, σαφώς ανώτερα από τον μέσο όρο, και ήταν μαθητές από τους οποίους θα μπορούσαν να περιμένουν πολλά! Για τους υπόλοιπους μαθητές, απλά δεν ειπώθηκε τίποτα. Όταν κάποτε τελείωσε το πείραμα, επανέλαβαν το ίδιο τεστ νοημοσύνης εκ νέου σε όλους τους μαθητές του σχολείου, και παρατήρησαν ότι όσοι είχαν ψευδώς χαρακτηριστεί ως πιο ευφυής, είχαν επιδείξει τελικά πολύ σημαντικές αυξήσεις στα αποτελέσματα του τεστ IQ σε σχέση με τους υπόλοιπους, κάτι που ήταν ακόμα πιο εντυπωσιακό σε μικρότερα παιδιά.
Τι ήταν αυτό ακριβώς που συνέβη κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους, ώστε οι συγκεκριμένοι σπουδαστές, ίσοι αρχικά με το σύνολο, κατέληξαν να ξεχωρίσουν τόσο στην τελική αξιολόγηση νοημοσύνης; Οι προσδοκίες που έτρεφαν οι δάσκαλοι για αυτούς κατάφεραν να γίνουν πραγματικότητα. Όμως δεν υπάρχει τίποτα μαγικό ή μυστικιστικό γύρω από το φαινόμενο αυτό. Όπως παρατηρήθηκε στη μελέτη, έχοντας την συγκεκριμένη πληροφόρηση οι δάσκαλοι πρόσφεραν ασυνείδητα παραπάνω εφόδια και μια διαφορετική μεταχείριση προς τους επιλεγμένους σπουδαστές αναλογικά με τους συνομηλίκους τους: τους χαμογελούσαν πιο συχνά, διατηρούσαν επαφή με τα μάτια για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και αναφορικά με τον έπαινο οι αντιδράσεις τους ήταν σαφέστερες και πιο ξεκάθαρα θετικές!
Με το πέρασμα των χρόνων, αυτό το μήνυμα έχει διεισδύσει στην λαϊκή κουλτούρα. Το κίνημα new age έχει οικειοποιηθεί τις ιδέες αυτές και έχει δημιουργήσει ένα μύθο, σύμφωνα με τον οποίο η δύναμη του νου είναι πρακτικά άπειρη: θα αρκούσε να θελήσουμε κάτι με αρκετή δύναμη ώστε αυτό να γίνει πραγματικότητα. Ο Paulo Coelho, το μορφοποιεί ως εξής: "Όταν θέλεις κάτι πάρα πολύ, όλο το σύμπαν συνωμοτεί για να σε βοηθήσει να το καταφέρεις». Σε αυτή την πρόταση, που είναι πλησιέστερη στον εσωτερισμό από την επιστημονική ψυχολογία, εδράζει ο λεγόμενος «νόμος της έλξης", για τον οποίο μιλούν διάσημα έργα όπως το "The Secret". Ωστόσο, αυτές οι τόσο υπερβολικές ερμηνείες του φαινομένου του Πυγμαλίωνα μπορούν να έχει ακόμη και το αντίθετο αποτέλεσμα, δηλαδή να μας οδηγήσουν στην αδράνεια, και μαζί με αυτό στην αποτυχία. Η δύναμη των προσδοκιών έχει ένα όριο, δεν αρκεί να επιθυμούμε έντονα κάτι ώστε το σύμπαν να συνωμοτήσει υπέρ μας. Το σύμπαν δεν θα κάνει τίποτα για μας, αν εμείς δεν σηκωθούμε από τον καναπέ για να δημιουργήσουμε τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να συμβεί η αλλαγή. Αυτό το μήνυμα σχηματίζει αυτό που οι ψυχολόγοι αποκαλούν μια «εξωτερική πηγή ελέγχου". Όσοι έχουν αυτή την εξωτερική πηγή ελέγχου αντιλαμβάνονται ότι τα γεγονότα που συμβαίνουν προκύπτουν ως αποτέλεσμα της τύχης, του πεπρωμένου, του κάρμα, ή ακόμα καλύτερα της δύναμης ή χάρη στις αποφάσεις των άλλων. Δεν αισθάνονται ότι έχουν τον έλεγχο της ζωής τους. Είναι στο έλεος της τύχης και του πεπρωμένου, ή με τα λόγια του Coelho, στο έλεος του σύμπαντος. Έτσι, είναι πιο πιθανό να υιοθετήσουν μια παθητική στάση απέναντι στην αντιξοότητα.
Υπάρχουν πρόσφατες μελέτες, όπως αυτή που δημοσιεύθηκε από τους Piqueras, Rodriguez και Rueda το 2008, όπου παρατηρείται ότι "οι άνθρωποι που είναι πεπεισμένοι ότι θα βρουν δουλειά σύντομα, μειώνουν σημαντικά τις πιθανότητές τους να παραμένουν άνεργοι", φτάνοντας η διαφορά αυτή έως και τους 14 μήνες ανάμεσα σε εκείνους που έχουν θετικές ή αρνητικές προσδοκίες. Έτσι λοιπόν, αν δεν το σύμπαν αυτό που έχει συνωμοτήσει ώστε να βρουν δουλειά αυτοί οι αισιόδοξοι άνθρωποι, τότε τι είναι αυτό που πραγματικά συμβαίνει;
Οι προσδοκίες είναι άχρηστες αν δεν συνοδεύονται από πράξεις. Οι αποφάσεις και οι ενέργειές μας είναι αυτές που δημιουργούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να αναπτυχθούν και να ξεδιπλωθούν μπροστά μας τα τάδε ή δείνα γεγονότα ή εξελίξεις. Οι μαθητές από εκείνο το σχολείο στην Καλιφόρνια που τους κόλλησαν την ετικέτα του ιδιαίτερα ευφυούς μαθητή έλαβαν προνομιακή προσοχή από τους δασκάλους τους, η οποία τους έδωσε τη δυνατότητα για καλύτερη ακαδημαϊκή επίδοση σε σχέση με τους υπόλοιπους συμμαθητές τους. Εκείνα τα άτομα της μελέτης του Piqueras και των συνεργατών του, που βρήκαν πιο γρήγορα δουλειά λόγω των θετικών τους προσδοκιών, το έπραξαν διότι αυτές ακριβώς οι προσδοκίες τους έκαναν να υιοθετήσουν μια πιο ενεργή στρατηγική για την εξεύρεση εργασίας σε σύγκριση με από εκείνους που πίστευαν ότι "δεν μπορεί να γίνει τίποτα".
Πίσω από κάθε άτομο που λαμβάνει ομοιοπαθητική αγωγή και έχει αποτέλεσμα κρύβονται και πάλι οι προσδοκίες: είναι γνωστό ως το φαινόμενο placebo, δηλαδή η ύφεση των συμπτωμάτων που προκαλούνται από την κατανάλωση μιας ανενεργού ουσίας, μόνο και μόνο λόγω της πίστης που το άτομο έχει σχετικά με την αποτελεσματικότητα του φαρμάκου. Και το φαινόμενο αυτό έχει τόσο ισχυρή επίδραση που θα έπρεπε να το λαμβάνει υπόψιν κάθε επιστημονική έρευνα. Το αν δηλαδή οι προσδοκίες όσων δοκιμάζουν μια πειραματική θεραπεία και όσων δοκιμάζουν τα νέα φάρμακα επηρεάζουν το τελικό αποτέλεσμα. Είναι το γνωστό ως "μελέτες του διπλά τυφλού", στις οποίες οι μισοί συμμετέχοντες λαμβάνουν ένα "πραγματικό" φάρμακο και οι άλλοι μισοί ένα εικονικό φαρμάκου (placebo με ανενεργή ουσία που μοιάζει ίδιο με το αυθεντικό χάπι). Ούτε οι ερευνητές ούτε οι συμμετέχοντες γνωρίζουν ποιος λαμβάνει το αληθινό φάρμακο ή εικονικό, και οι δύο λοιπόν είναι «τυφλοί» μπροστά στις πληροφορίες. Κατά την ανάλυση των αποτελεσμάτων, το φάρμακο θα πρέπει να αξιολογηθεί ως ανώτερο του εικονικού για να καταγραφεί ως αποτελεσματικό.
Όπως είναι σαφές από αυτά τα παραδείγματα, ένας τομέας που σχετίζεται αρκετά με αυτό το φαινόμενο είναι η βιολογία: οι προσδοκίες που έχουμε την ώρα που αντιμετωπίζουμε μια συγκεκριμένη εργασία επηρεάζουν το επίπεδο της εγκεφαλικής μας δραστηριότητας, και αυτό με την σειρά του επηρεάζει τις πραγματικές μας δυνατότητες προς την επιτυχία ή την αποτυχία. Αυτό παρατηρήθηκε το 2010, από μια ομάδα νευροεπιστημόνων του Ιδρύματος Τεχνολογίας της Καλιφόρνια. Ανακάλυψαν ότι το επίπεδο της εγκεφαλικής προσπάθειας ενός ατόμου σε μια συγκεκριμένη εργασία εξαρτάται από την προσωπική προσέγγιση που έχει, δηλαδή, αν νομίζει ότι θα πετύχει ή αν πιστεύει ότι θα αποτύχει. Οι αισιόδοξοι (εκείνοι με τις θετικές προσδοκίες) επιδεικνύουν μεγαλύτερη δραστηριότητα στην περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται cortex στον οπίσθιο βρεγματικό φλοιό, σε σχέση με τους απαισιόδοξους. Και περισσότερη δραστηριότητα στην περιοχή αυτή, φέρνει περισσότερες πιθανότητες να επιλυθεί με επιτυχία η εργασία για το οποίο είχαν δεσμευτεί.
Έτσι, πιστεύοντας ότι θα έχουμε μια κακή ημέρα, μας δημιουργείται η απαραίτητη συναισθηματική κατάσταση για να επακολουθήσει μια τέτοια ακριβώς μέρα. Πιστεύοντας ότι μια σχέση δεν πρόκειται να λειτουργήσει μας εμποδίζει από το να επενδύσουμε και να κάνουμε τις απαραίτητες προσπάθειες ώστε να πάνε όλα καλά, και στο τέλος επέρχεται όντως η αποτυχία. Δώστε προσοχή στις προσδοκίες σας, καθώς αυτές διαθέτουν μεγάλη ισχύ. Και να θυμάστε, αυτή η ισχύς δεν είναι μαγική ούτε μυστικιστική, αλλά έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό με τους πόρους και τα αποθέματα που κινητοποιούμε με σκοπό να επιτύχουμε τους στόχους μας.
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ο Πυγμαλίων ήταν ένας πρίγκιπας που, ψάχνοντας για την τέλεια γυναίκα με την οποία θα ερχόταν εις γάμου κοινωνία, αποφάσισε να σκαλίσει το ομοίωμά της σε μια πέτρα. Νύχτα και μέρα πάλευε σκαλίζοντας την πέτρα ώστε να σχηματιστεί η εξιδανικευμένη εικόνα που είχε στο μυαλό του την ιδεατή αυτή γυναίκα, στο σημείο όπου κατέληξε να ερωτευτεί την ίδια του την δημιουργία, την οποία ονόμασε Γαλάτεια. Και ήταν τέτοιο το πάθος του για αυτήν που η θεά Αφροδίτη τον λυπήθηκε και έδωσε ζωή στην Γαλάτεια. Οι τόσο δυνατές επιθυμίες και τα θέλω του Πυγμαλίωνα κατάφεραν τελικά να γίνουν πραγματικότητα!
ΠΗΓΗ: El Pais
No comments:
Post a Comment