Ρέθυμνο, μια Ευλογημένη πολύχρωμη πόλη!

Καλώς να ορίσετε στην πόλη που ξέρει να ζει, να αγαπά και να προσφέρει.

Το Ρέθυμνο ευλογήθηκε από θεό και ανθρώπους και είναι μοναδικό. Μια μικρή γωνιά της Γης, αγκαλιασμένη από επιβλητικά βουνά και την απεραντοσύνη της θάλασσας, ζωγραφισμένη με αναγεννησιακά χρώματα και με ανθρώπους που τιμούν τη φιλοξενία ως γνήσιοι απόγονοι του Ξένιου Διός.

Δείτε το Βίντεο:

Με τα λόγια αυτά μας υποδέχεται
ηλεκτρονικά ο Δήμος Ρεθύμνης στον ιστότοπό του. Μια τόσο εύστοχη περιγραφή και αναφορά στην τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Κρήτης, που σε κάποιες περιπτώσεις καταλαμβάνει την πρωτιά στην ομορφιά και το συναίσθημα. Το καλοκαίρι του 2015 ο Runnismos βρέθηκε και έτρεξε στο Resmo όπως το λένε οι Τούρκοι, στο Rétino ή Rétimo όπως το λένε Ισπανοί και Ιταλοί αντίστοιχα. Όπως και να αποκαλέσεις την πόλη αυτή, η αύρα της σε συνεπαίρνει και σε ταξιδεύει σε εποχές ρομαντικές, ευτυχισμένες, με τέτοια δυναμική που το «εσωτερικό μαργαριτάρι» του καθενός μπορεί να ανοίξει και πάλι και να λάμψει!

Ας γνωρίσουμε λοιπόν την προτεινόμενη διαδρομή για το σαγηνευτικό Ρέθυμνο, καθώς και ενδιαφέροντα γνωστά ή άγνωστα στοιχεία και πληροφορίες για το παρελθόν και το παρόν της πόλης.

Αφετηρία μας το Βενετσιάνικο γραφικό λιμανάκι της πόλης και τερματισμός λίγα μέτρα πιο πέρα, αφού έχουμε τρέξει 10 δαιδαλώδη χιλιόμετρα γεμάτα ιστορία, γοητεία και εικόνες που θα θυμόμαστε. Στον παρακάτω χάρτη μπορούμε να αναλύσουμε τα σημεία της διαδρομής και να τον αποθηκεύσουμε στο κινητό μας.

Powered by Wikiloc

Η σημερινή πόλη είναι χτισμένη στην ίδια θέση με την αρχαία Ρίθυμνα ή Ριθυμνία, όπως μαρτυρούν τα αργυρά και χάλκινα νομίσματα του 4ου-3ου αι. π.Χ., τα οποία έφεραν στη μια όψη την κεφαλή του Απόλλωνα ή της Αθηνάς, και στην άλλη τρίαινα ή δύο δελφίνια, όπως είναι μέχρι σήμερα το σύμβολο της πόλης. 

Το σύμβολο της πόλης του Ρεθύμνου. Photo Credit: Giorgios Violakis

Αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ακόμα τον ονομαστό ναό της πόλης, αφιερωμένο στην Αρτέμιδα, Θεά του κυνηγιού και μια από τις παλαιότερες, πιο περίπλοκες αλλά και πιο ενδιαφέρουσες μορφές του ελληνικού πανθέου. Σταδιακά όμως άρχισε να παρακμάζει, για να φτάσει στα ρωμαϊκά χρόνια να θεωρείται ένα άσημο χωριό.

Με τη διάσπαση του ρωμαϊκού κράτους σε ανατολικό και δυτικό το 395, η Κρήτη περνά στο πρώτο, τη μετέπειτα Βυζαντινή αυτοκρατορία. Κατά τη διάρκεια της πρώτης Βυζαντινής περιόδου η Κρήτη δοκιμάζεται κατά καιρούς από σεισμούς και από επιδρομές πειρατών αλλά και Σλάβων. Το 365 σημειώνεται δυτικά της Κρήτης ισχυρός σεισμός, με εκτιμώμενο μέγεθος περίπου 8,5 ρίχτερ. Ο σεισμός κατέστρεψε σχεδόν όλες τις πόλεις της Κρήτης, ενώ ανύψωσε το δυτικό τμήμα της μέχρι 9 μέτρα. Το τσουνάμι που ακολούθησε προκάλεσε μεγάλες καταστροφές σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο. Κατά τον 5ο αιώνα αρχίζει να εξαπλώνεται στη νήσο ο Χριστιανισμός και η επισκοπή της Κρήτης υπάγεται στο Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης και χτίζονται οι πρώτες μεγάλες εκκλησίες, με κυριότερη τη βασιλική του Αγίου Τίτου, που σώζεται μέχρι σήμερα στη Γόρτυνα.

 

Η Κρήτη εξακολουθεί να αποτελεί τμήμα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι και το 823, όταν, επί αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄, οι Σαρακηνοί της Ισπανίας υπό την αρχηγία του Αμπού Χαφέζ επέδραμαν με 20 πλοία λεηλατώντας το νησί. Τη σθεναρότερη αντίσταση στους Σαρακηνούς κατακτητές επέδειξε η πρωτεύουσα Γόρτυνα. Το επόμενο έτος, ο Αμπού Χαφέζ επανέρχεται με 40 πλοία, κατακτά εξ ολοκλήρου το νησί και ως νέα πρωτεύουσα οι Άραβες ορίζουν το νεόκτιστο Χάνδακα. Η σχετική παρακμή του νησιού, σε συνδυασμό με την εσωτερική κρίση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στις αρχές του 9ου αιώνα, εξηγούν ίσως την ευκολία με την οποία οι Άραβες της Ανδαλουσίας κατάφεραν να καταλάβουν το νησί, να καταστρέψουν την πρωτεύουσα Γόρτυνα και να επιβάλουν την εξουσία τους για περίπου ενάμισι αιώνα, χωρίς ιδιαίτερη αντίδραση από τον τοπικό πληθυσμό. Το έως τότε ταπεινό Ηράκλειο Κρήτης θα εξελιχθεί τότε σε ορμητήριο πειρατών, οι οποίοι προκαλούσαν τον τρόμο σε όλο το Αιγαίο. Οι Βυζαντινοί επιχείρησαν επανειλημμένα να ανακτήσουν το νησί χωρίς αποτέλεσμα.

Το 960/961 επί Ρωμανού Β', ο μάγιστρος (και μετέπειτα αυτοκράτορας) Νικηφόρος Β´ Φωκάς διετάχθη να προετοιμάσει την εκστρατεία και εξεστράτευσε κατά της Κρήτης ελευθερώνοντας το νησί, αφού κατάφερε να αλώσει τον Χάνδακα (Ηράκλειο), στον οποίο είχαν κλειστεί οι Άραβες. Περίπου 200.000 Άραβες υπολογίζεται ότι σκοτώθηκαν κατά τις μάχες και την άλωση του Χάνδακα, ενώ άλλοι τόσοι αιχμαλωτίστηκαν.

Καθώς στα 136 χρόνια Αραβοκρατίας ο χριστιανικός πληθυσμός είχε συρρικνωθεί αισθητά και ελήφθησαν σημαντικά μέτρα για την αναζωπύρωσή του: τα τζαμιά μετατράπηκαν σε εκκλησίες ή ξαναέγιναν χριστιανικοί ναοί, πλήθος Κρήτες που είχαν εξισλαμιστεί με τη βία επανήλθαν στη χριστιανική πίστη, αποκαταστάθηκε η εκκλησιαστική ιεραρχία, εδραιώθηκε πλήρως η ρωμαϊκή (βυζαντινή) διοίκηση, η Κρήτη ενσωματώθηκε στην αυτοκρατορία της Βασιλίδας και εγκαταστάθηκαν νέοι πληθυσμοί (Έλληνες ως επί το πλείστον και Αρμένιοι). Σε μια προσπάθεια να ενισχυθεί η βυζαντινή παρουσία θα δοθούν σημαντικά προνόμια σε μεγάλες τοπικές οικογένειες, αρκετές από τις οποίες θα πρωτοστατήσουν αργότερα στην αντίσταση κατά των Ενετών. 

Για το Ρέθυμνο συγκεκριμένα, δεν υπάρχουν αναφορές από αυτή την ταραγμένη περίοδο, παρά μόνο η ύπαρξη ενός μικρού οχυρωμένου οικισμού, με την ονομασία "Castell Vecchio".

Μετά τη Δ'' Σταυροφορία (1204), η Κρήτη παραχωρήθηκε στο Βονιφάτιο το Μομφερατικό, ο οποίος την πούλησε σχεδόν αμέσως στους Βενετούς έναντι 10.000 αργυρών μάρκων. 

Οι Βενετοί σύντομα κατάλαβαν τη σπουδαιότητα της θέσης του Ρεθύμνου, αφού το λιμάνι του διακινούσε σημαντικές ποσότητες εμπορευμάτων. Το 1540, λόγω της επέκτασης της πόλης έξω από τον οικισμό του Castell Vecchio και του επικείμενου τουρκικού κινδύνου, οι βενετικές αρχές αποφάσισαν να περιβάλουν την πόλη με νέο οχυρό περίβολο και δυο χρόνια αργότερα, το 1573, θεμελιώθηκε η περίφημη «Φορτέτζα» πάνω στο λόφο του Παλαιόκαστρου, για να μπορεί η πόλη να αντιμετωπίσει καλύτερα επικείμενες επιδρομές και πολιορκίες. Η Φορτέτζα αποτελεί το έμβλημα του Ρεθύμνου.

Η Φορτέτζα είναι ενετικό φρούριο το οποίο χρονολογείται από το 1573. Χτίστηκε σύμφωνα με το ενετικό σύστημα οχυρωματικής αρχιτεκτονικής και κυρίως η Φορτέτζα

Χαρακτηριστικό της κατασκευής είναι ότι οι προμαχώνες ενώνονται μεταξύ τους με τμήματα ευθυγράμμων τειχών, με μεγάλο πλάτος και με κλίση εξωτερικά, για να εξοστρακίζονται τα εχθρικά βλήματα. Θεμελιωτής του Φρουρίου είναι ο Ρέκτορας Αλβίζε Λάντο. Η θεμελίωσή του έγινε στις 13 Σεπτεμβρίου 1573 και οι εργασίες στον περίβολο αλλά και στα δημόσια κτίρια που υπήρχαν μέσα σ' αυτόν ολοκληρώθηκαν το 1580. Η κατασκευή του έγινε σύμφωνα με τα σχέδια του αρχιτέκτονα Σφόρτσα Παλαβιτσίνι, που κατά τη διάρκεια της κατασκευής έκανε κάποιες βελτιωτικές αλλαγές. Για την ανοικοδόμησή του δούλεψαν υποχρεωτικά 107.142 Κρητικοί, ενώ χρησιμοποιήθηκαν και 40.205 επιταγμένα ζώα.

Ο 16ος αιώνας βρίσκει την πόλη σε μεγάλη πνευματική άνθηση. Πολλοί Ρεθυμνιώτες καλλιτέχνες και λόγιοι εργάζονται όχι μόνο στην Κρήτη αλλά και στην Βενετία. Η περίοδος αυτή της ακμής διακόπηκε απότομα, όταν το 1669 η Κρήτη κατακτήθηκε από τους Τούρκους, οι οποίοι οδήγησαν την πόλη σε μαρασμό. Οι κάτοικοί της σταδιακά άρχισαν να την εγκαταλείπουν, αλλά δεν έλειψαν και οι μικροεξεγέρσεις. Με την έκρηξη της Επανάστασης του 1821 στην ηπειρωτική Ελλάδα, η Κρήτη ξεσηκώθηκε. Οι Τούρκοι απάντησαν με σφαγές των αμάχων σε διάφορες πόλεις. Το 1866 ξέσπασε νέα επανάσταση. Αυτή τη φορά οι Κρήτες πολέμησαν σε μεγάλο βαθμό αβοήθητοι και η επανάσταση κατεστάλη. Το πιο χαρακτηριστικό γεγονός αυτής της επανάστασης είναι το ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου (8 Νοεμβρίου 1866), ενός μοναστηριού 22 χλμ. ανατολικά του Ρεθύμνου.

Με την ανεξαρτητοποίηση της Κρήτης (1897) η πόλη άρχισε και πάλι να αναπτύσσεται. Κατασκευάστηκαν έργα υποδομής (δρόμοι, γέφυρες, διδακτήρια). Η άφιξη και εγκατάσταση χιλιάδων Ελλήνων Μικρασιατών προσφύγων, άνω των 6000 στο Ρέθυμνο και στα περίχωρά του, πραγματοποιήθηκε στο διάστημα 1922-1925, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την Ανταλλαγή πληθυσμών. Παρ’ όλες τις δυσκολίες της εποχής, η ένταξη των προσφύγων έγινε αρκετά ομαλά και αρμονικά και πλέον το ένα τρίτο του πληθυσμού του Ρεθύμνου έχει μικρασιατικές ρίζες. Η ανάπτυξη σε πολιτιστικό και οικονομικό επίπεδο έλαβε σημαντική ώθηση με την εγκατάσταση των Μικρασιατών, ανακόπηκε όμως με τη Μάχη της Κρήτης στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατά την οποία η πόλη υπέστη αρκετές καταστροφές. Διασώθηκε, ωστόσο, σημαντικό μέρος της παλιάς πόλης, η οποία είναι μέχρι σήμερα μια από τις καλύτερα διασωζόμενες ενετικές πόλεις στην Ελλάδα.

Στο Ρέθυμνο συνυπάρχουν μνημεία της ενετικής και της οθωμανικής περιόδου. Η Φορτέτζα είναι το ενετικό οχυρό της πόλης, έργο του 16ου αιώνα, το οποίο στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε από τους Οθωμανούς. Το Οχυρό της Πύλης Φορτέτζας, γνωστό ως Ριβελίνο είναι πενταγωνικό οχύρωμα στην ανατολική πύλη και χτίστηκε από τους Οθωμανούς μετά την κατάληψη της πόλης. Υπολείμματα των οχυρωματικών έργων είναι η Μεγάλη Πόρτα-Porta Guora της οποία ελάχιστα μέρη διατηρούνται μέχρι σήμερα (βρίσκεται στην αρχή της οδού Αντιστάσεως). Άλλα μνημεία είναι: 

- η κρήνη Rimondi (με το οικόσημο του Βενετού κυβερνήτη Ριμόντι να στέκει ακόμα)

- ο Άγιος Φραγκίσκος 

- η Loggia (Λότζια) - ενετική λέσχη όπου συγκεντρώνονταν οι ευγενείς τιμαριούχοι του Ρεθύμνου 

- η Εκκλησία της Μαρίας Μαγδαληνής - "Η Μικρή Παναγία", 

καθώς και πολλά ιδιωτικά κτίρια, ιδίως θυρώματα, που αξίζουν την προσοχή του επισκέπτη της πόλης.

Η κρήνη Ριμόντι στο Ρέθυμνο. Πηγή

Οθωμανικά μνημεία στο Ρέθυμνο:

Τέμενος Ιμπραΐμ Χαν: Αρχικά ήταν ενετικός καθεδρικός ναός αλλά κατά την Οθωμανική περίοδο μετατράπηκε σε Ισλαμικό Τέμενος αφιερωμένο στον σουλτάνο Ιμπραϊμ Χαν. Ο υπερμεγέθης σημερινός θόλος διαμέτρου 11μ προστέθηκε από τους Οθωμανούς. Σήμερα ο χώρος χρησιμοποιείται ως εκθεσιακός χώρος τέχνης.
Τέμενος του Βελί Πασά ή Μασταμπά: Είναι μνημείο του 17ου αιώνα και σύμφωνα με μια άποψη το όνομα Βελί Πασά, οφείλεται στον Βελί, κεχαγιά του Ντελί Χουσεΐν Πασά.
Τέμενος της βαλιντέ σουλτάν Τουρχάν Χαντιτζέ.
Τέμενος του Γκαζί Ντελί Χουσεΐν Πασά ή Νερατζέ: Αρχικά ήταν ο ναός Σάντα Μαρία (καθολικός ναός μονής Αυγουστινιανών μοναχών) ο οποίος το 1646 μετατράπηκε από τον Γκαζί Ντελί Χουσεΐν Πασά σε ισλαμικό τέμενος. Σήμερα ο χώρος του μνημείου χρησιμοποιείται ως ωδείο και ο μιναρές βρίσκεται υπό συντήρηση επειδή έχει πάρει μικρή κλίση.

Τέμενος Ιμπραΐμ Χαν

Πλατεία Ελ. Βενιζέλου, πίσω από το Βενετσιάνικο λιμάνι.

Ο πληθυσμός του Ρεθύμνου ανέρχεται σε 34.300 κατοίκους (απογραφή 2011) και του δήμου σε 55.525 κατοίκους. Εμφανίζει μεγάλη τουριστική κίνηση κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ενώ οι 10.500 και πλέον ενεργοί φοιτητές καθιστούν την πόλη ιδιαίτερα ζωντανή κατά την υπόλοιπη περίοδο του χρόνου. 

Μην ξεχάσετε να επισκεφθείτε κάποιο από τα μουσεία της πόλης, όπως το Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου, το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, το Παλαιοντολογικό Μουσείο Ρεθύμνου αλλά και μικρότερα όπως το Μουσείο του Μητροπολιτικού Ναού Ρεθύμνου.

Υπέροχη θέα προς Κρητικό πέλαγος από την ταράτσα ενός καφέ δίπλα στην Φορτέτσα του Ρεθύμνου.

Άποψη του Ρεθύμνου από τον περιφερειακό δρόμο.

Η Παλιά πόλη του Ρεθύμνου είναι χτισμένη πάνω στο ακρωτήρι της βόρειας παραλίας που ξεκόβει από τη στεριά και προχωρά μέσα στη θάλασσα.

Μέσα από ένα σύμπλεγμα διώροφων και τριώροφων σπιτιών, ξεπροβάλλουν μιναρέδες των Οθωμανικών τζαμιών, το κωδωνοστάσιο του 19ου αιώνα του Μητροπολιτικού ναού κι ο φάρος στο στόμιο του λιμανιού που καθώς υψώνονται στον ουρανό συνδράμουν στη γραφικότητα της πόλης εμπλουτίζοντάς τη με ποικιλία και χρώμα. Το Βενετσιάνικό φρούριο που δεσπόζει σήμερα στο λόφο του Παλαίκαστρου και υψώνεται αγέρωχα πάνω από το Κρητικό Πέλαγος έρχεται να συμπληρώσει την απαράμιλλη εικόνα ομορφιάς και γοητείας.

Σήμερα, το Ιστορικό Κέντρο του Ρεθύμνου διατηρεί σε ένα μεγάλο τμήμα του τον πολεοδομικό ιστό των χρόνων της Ενετοκρατίας με δυο κεντρικές οδούς και μικρά στενάκια που οδηγούν σε δημόσια και ιδιωτικά κτίρια και κάποιες μικρές πλατείες που παρέμειναν αναλλοίωτες μέσα στο πέρασμα του χρόνου. Η περίοδος της Τουρκοκρατίας άφησε τα δικά της αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά. Στα κτίρια προστέθηκαν κιόσκια (σαχνισιά), στα θυρώματα σύμβολα της μουσουλμανικής πίστης (alem) και επιγραφές, τα ενετικά μοναστήρια μετατράπηκαν σε τζαμιά με μιναρέδες, ενώ κτίστηκαν κρήνες και λουτρά δίνοντας έτσι στην πόλη ένα νέο χαρακτήρα. Εξαιτίας των ιδιαίτερων αυτών χαρακτηριστικών της, η Παλιά Πόλη χαρακτηρίστηκε το 1967 Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο, και το 1985 Παραδοσιακός Οικισμός. ΕΔΩ θα βρείτε ΔΩΡΕΑΝ χάρτες του Ρεθύμνου και οδηγούς πόλης, μια προσφορά του Δήμου Ρεθύμνης. Επίσης πληροφορίες και χάρτες στα Ιταλικά θα βρείτε ΕΔΩ.

Άποψη του παραλιακού δρόμου της παλιάς πόλης του Ρεθύμνου που περνάει έξω από την Φορτέτζα και οδηγεί στο Ενετικό λιμάνι.

Καταπληκτική τοπική πρωτοβουλία να διασωθούν οι ξεραμένοι αιωνόβιοι κορμοί ελιάς και να αναδειχθούν τουριστικά.

Τα πολυάριθμα μπαράκια μέσα στα γραφικά στενά του ιστορικού κέντρου καθώς και τα ρακάδικα με τους κρητικούς μεζέδες προσφέρονται για ολονύχτιο ξεφάντωμα. Στο ενετικό λιμάνι μέσα σε μια ατμόσφαιρα ηρεμίας και γαλήνης, κάτω από το φως του φεγγαριού που καθρεφτίζεται στα νερά του, απολαμβάνει κανείς τα μυστικά της κρητικής κουζίνας μέσα από μια ποικιλία προϊόντων από αγνά υλικά του τόπου.

Κάνοντας βόλτα στα σοκάκια του Ιστορικού Κέντρου, με σκηνικό κτίρια παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, σε ένα τοπίο φυσικής ομορφιάς, καθώς πέργκολες με κληματαριές και πολύχρωμα λουλούδια στολίζουν κάθε γωνιά του, ολοκληρώνει κανείς την εικόνα του για την πόλη αυτή.

Πέρα από αυτά, όμως, το κυριότερο πλεονέκτημα του Ρεθύμνου είναι η φιλοξενία και η ζεστασιά των κατοίκων του, που το καθιστούν έναν τόπο που πάντα επιστρέφεις, είτε για χαλαρές διακοπές, ή για τρέξιμο, για ποδηλασία... Ή απλά γιατί άφησες μέρος από την καρδιά σου στο μυστηριακό Ρέθυμνο...

Κείμενο εμπλουτισμένο με πληροφορίες από:
wiki - Ρέθυμνο
Δήμος Ρεθύμνης
wikiloc
wiki - Άρτεμις